Η σχέση "θεραπευτή" - "θεραπευόμενου"... Του Ιωάννη Ψάρρα
Ομιλία του Ιωάννη Ψάρρα που έγινε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ρεφλεξολόγων στην Κω, Σεπτέμβριος 1992.
Θεραπεύω στα ελληνικά σημαίνει: υπηρετώ, φροντίζω, περιποιούμαι, ασχολούμαι με ζήλο, καλλιεργώ, επανορθώνω ζημιά.
Όλα αυτά είναι στοιχεία τα οποία οφείλουν να κυριαρχούν στη ζωή και στο έργο ενός ανθρώπου που αποφασίζει να αφιερώσει το υπόλοιπο του βίου του στη θεραπευτική τέχνη. Γνωρίζω ότι υπάρχει κάποια επιφύλαξη, κάποιος φόβος στους ανθρώπους που ασχολούνται πιο συνειδητά με τις λεγόμενες εναλλακτικές θεραπείες και τη Ρεφλεξολογία, ως προς τη χρησιμοποίηση των όρων θεραπεία, θεραπεύω, θεραπευτής.
Ας κάνουμε κάτι γι’ αυτό κι ας επαναφέρουμε την πραγματική έννοια της λέξης ξανά στο φως: υπηρετώ, φροντίζω, περιποιούμαι, καλλιεργώ.
Ένας θεραπευτής- με την κυριολεξία του ανώτερου ορισμού- οφείλει εξ αρχής να γνωρίζει τη σοβαρότητα της σημερινής παγκόσμιας κατάστασης, να σκέπτεται παγκόσμια, να υπερβαίνει το προσωπικό του συμφέρον, να βλέπει τα πράγματα ομαδικά και να γνωρίζει ότι συμμετέχοντας στην εξάλειψη π.χ. ενός έλκους συνεισφέρει τα μέγιστα, όχι μόνο στην αποκατάσταση της υγείας του συγκεκριμένου ατόμου, αλλά και στη γενικότερη οικολογική αποκατάσταση του πλανήτη.
Ακόμη οφείλει να χαίρεται τη ζωή, να είναι με τη ζωή, να παροτρύνει και τους άλλους για τη ζωή, να’ ναι αισιόδοξος, χωρίς να αεροβατεί, να’ ναι δραστήριος, δυναμικός, γεμάτος αγάπη και ευσπλαχνία για όλα τα όντα, δια της παρουσίας και του λόγου του να έλκει να βοηθά το άλλο άτομο όσο το δυνατόν πληρέστερα να εκφράσει τις καλύτερές του ποιότητες, να είναι αγωγός και φωτοδότης, να είναι ένα ακτινοβόλο πλάσμα χαράς, να είναι ο εαυτός του.
Ο σύγχρονος θεραπευτής οφείλει να συμμετέχει στον κόσμο, να έχει άποψη, να γνωρίζει ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου και ότι αυτή η επαφή, η επικοινωνία, η γνώση του κόσμου θα τον βοηθάει πολύ στην εξάσκηση της τέχνης του.
Οφείλει να εργασθεί εντατικά για να θεραπεύσει τις δικές του παθήσεις στο σώμα, στο συναίσθημα, στο νου, να ξέρει ότι είναι ο πρώτος «πάσχων», ο πρώτος «πελάτης» του εαυτού του.
Επίσης να είναι ένα πλάσμα- γυναίκα ή άντρας- πλήρης έρωτος, με την αρχαία έννοια του όρου, να είναι εξωτερικά ερωτευμένος με τον κόσμο που τον περιβάλλει και εσωτερικά ερωτευμένος με τον εαυτό του, βαθύτερη ουσία του που όσο περνάει ο καιρός θα την ερωτεύεται όλο και πιο πολύ.
Εδώ κάνω μια παρένθεση για να σας πω πως εννοώ τη λέξη έρως υπό της αρχαίας της σημασίας.
Κατά τη Θεογονία (γέννηση ή καταγωγή των θεών) του Ησίοδου, Έλληνα επικού ποιητή (700 π.Χ.), έρως είναι εκείνος που αφ’ εαυτού του δεν παράγει τίποτα, αλλά είναι η ελκτική δύναμης μέσω της οποίας γίνεται η σύνθεση των στοιχείων του Χάους και της Γαίας, απ’ όπου παράγεται η ζωή.
Κατά τη Κοσμογονία των Ορφικών (6ος αίν. π.Χ.) ο Έρως βγήκε από το αυγό, είναι η πηγή όλης της δημιουργίας και κατά τον Φερεκύδη (φιλόσοφο του 6ου π.Χ. αιν.) που είχε μαθητή τον Πυθαγόρα, ο Έρως έφερε την αρμονία στο αρχέγονο Χάος.
Κατά τον Εμπεδοκλή (493; -433; π.Χ.) (φιλόσοφο, επιστήμονα, ποιητή, ρήτορα, πολιτικό, μύστη, θεραπευτή) ο έρως αποκαλείται φιλότητα (φιλία ή αγάπη) τα τέσσερα στοιχεία του κόσμου ΖΕΥΣ (ΠΥΡ)- ΗΡΑ (ΓΗ)- ΑΙΔΩΝΕΥΣ (ΑΗΡ)- ΝΗΣΤΙΣ (ΥΔΩΡ) που δια του στόματος του έρωτος «συνέρχονται εις εν άπαντα», άλλοτε πάλιν διαχωρίζονται υπό του Νείκους (διχόνοια).
Είναι δηλαδή ο έρως η συνδετική, συνθετική, ενοποιός δύναμη των πάντων.
Ακόμη ο θεραπευτής οφείλει να διατηρεί μια αγνότητα ζωής, να έχει σεβασμό για τον εαυτό του και τους άλλους, να μην κακολογεί, να έχει ευαισθησία στα χέρια, στο λόγο, στην κίνηση του σώματος, λεπτότητα, ευγένεια στους τρόπους, να έχει χιούμορ, ο χώρος του να είναι αισθητικά ωραίος, καθαρός, να είναι γνώστης του αντικειμένου του, να είναι καλλιτέχνης ως προς την εξάσκηση της τέχνης του, να είναι οραματιστής δηλαδή να προχωράει αυτά τα οποία πήρε από τους προηγούμενους και να τα βελτιώνει, κάνοντας νέες προτάσεις, να’ ναι εκπαιδευτής δηλαδή να ενημερώνει, να πληροφορεί, να επεξηγεί στο θεραπευόμενο, το πώς και το γιατί, στο βαθμό που γνωρίζει την περίπτωσή του και έτσι να γίνει ο νέος τύπος ανθρώπου, η νέα πρόκληση και η νέα πρόταση για τη μετάβαση της ανθρωπότητας από την εφηβική ηλικία στην ενηλικίωση.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο για το θεραπευτή είναι να είναι καλός ακροατής.
Έχω την εντύπωση πως ένας που ξέρει την τέχνη και την επιστήμη της ακρόασης είναι και πάρα πολύ καλός θεραπευτής.
Μερικοί νομίζουν ότι επειδή έχουν αυτιά μπορούν να ακούν. Πρέπεί να είναι κανείς ακροατής για να κάνει τ΄ αυτιά του ν’ ακούν. Πέρα λοιπόν από την καλή φυσιολογία, χρειάζεται καθαρή συνείδηση, συγκέντρωση, ηρεμία, γαλήνη στα συναισθήματά μας και στο νου μας, ικανότητα μνήμης και ανάμνησης, να αφουγκραζόμαστε πίσω από τις λέξεις και για τους ρεφλεξολόγους να «ακούμε» το πέλμα και πίσω από το πέλμα, τον «ήχο» του πέλματος, να αφεθούμε στην ακρόαση της στιγμής, χωρίς να έχουμε προαποφασισμένη στάση, χωρίς τις προκαταλήψεις μας ή τις φοβίες μας ή τις προσδοκίες μας, χωρίς να μεταφέρουμε τα δικά μας προβλήματα, «καθαροί», «εν κενώ» έξω από τα δικά μας ονειροπολήματα ή παρασυρμένοι σε μια ακόμη διεκπεραίωση αλλά αποφασιστικά ξύπνιοι με όλο μας το είναι θα το προσφέρουμε το maximum των δυνάμεών μας κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.
Έχουμε ένα δύσκολο, όμορφο, λυτρωτικό, καταπληκτικό έργο να κάνουμε. Σας μίλησα αρκετά για το θεραπευτή και για τα στοιχεία που κατά τη γνώμη μου οφείλει να έχει, έτσι ώστε η σχέση που θα καλλιεργήσει με το θεραπευόμενο να είναι υψηλής ποιότητας και θα έλεγα να είναι μια σχέση πρότυπο.
Το έκανα αυτό γιατί θεωρώ ότι πάρα πολύ μεγάλο μέρος της «θεραπείας» του πάσχοντος εξαρτάται από την ποιότητα του θεραπευτή. Πολλές «θεραπείες» νομίζω ότι δεν φτάνουν σε αίσιο τέλος λόγω της μη ορθής σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, και αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη στάση που έχει ο θεραπευτής ως προς τον πάσχοντα.
Απαιτείται λοιπόν να είμαστε ανοιχτόμυαλοι, εξαιρετικοί ακροατές στην ιστορία που ήρθε να μας διηγηθεί ο συνάνθρωπός μας, χωρίς προσκολλήσεις και προκαταλήψεις, να είμαστε και να γίνουμε συνεργάτες. Ο ορθός όρος για τη σχέση θεραπευτή / θεραπευόμενου, είναι συνεργασία δηλαδή δύο ανθρώπινα όντα που θα εργαστούν μαζί με ένα κοινό στόχο.
Στη σχέση αυτή δηλαδή θεραπευτή / θεραπευόμενου από τη μια μεριά, δεν υπάρχει κάποιος/ α που γνωρίζει και επιβάλλει και από την άλλη κάποιος/ α που δεν γνωρίζει, που φοβάται που είναι α-σθενής δηλαδή χωρίς σθένος, χωρίς δύναμη, αλλά αντίθετα και οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει η σχέση, η αλληλεπίδραση, η επαφή, το βίωμα της συναναστροφής δύο ανθρώπων, η αυξανόμενη κατανόηση και αγάπη μεταξύ τους, οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις, η κοινή προσπάθεια, η συν-εργασία, για τη διαπίστωση των λόγων και των αιτιών που τυχόν προκάλεσαν την πάθηση.
Εμείς οι σύγχρονοι θεραπευτές οφείλουμε πλέον να πάψουμε να αναπαράγουμε το μοντέλο θεραπευτής / θεραπευόμενος, με την έννοια του εξουσιαστής / εξουσιαζόμενος, αλλά οφείλουμε απαραιτήτως να καλλιεργούμε μια τέτοια σχέση που θα εκμηδενίσει την απόσταση που χωρίζει δύο ανθρώπους και να προτείνουμε συνεχώς δια των λόγων και των έργων μας τη συνεργασία, τη συμμετοχή του πάσχοντος και την κατανόηση της τυχόν ευθύνης του για το πρόβλημα που τον απασχολεί.
Σε αυτό το σημείο θέλω να υπογραμμίσω δύο πράγματα: από τη μία πλευρά ουσιαστικά δεν υπάρχει ασθενής ή θεραπευόμενος, παρά ένας άνθρωπος που για κάποιους λόγους (άγνοιας ή κακής πληροφόρησης ή έλλειψης επαρκούς αγάπης ή .) παρεξέκλινε από τον κοσμικό νόμο και την παγκόσμια αρμονία.
Από την άλλη πλευρά ουσιαστικά δεν υπάρχει θεραπευτής, παρά μόνο ένας άνθρωπος που επέλεξε μέσα από αυτό το δρόμο να πλησιάσει πιο πολύ στη γνώση του κοσμικού νόμου και της κοσμικής αγάπης και επέλεξε να υπηρετήσει, επέλεξε να φροντίσει να περιποιηθεί συνανθρώπους του, οι οποίοι και αυτοί με τη σειρά τους τον επέλεξαν γι’ αυτή τη δράση. Ας είμαστε ευγνώμονες σε κάθε άνθρωπο που μας πλησιάζει.
Όλα αυτά είναι στοιχεία τα οποία οφείλουν να κυριαρχούν στη ζωή και στο έργο ενός ανθρώπου που αποφασίζει να αφιερώσει το υπόλοιπο του βίου του στη θεραπευτική τέχνη. Γνωρίζω ότι υπάρχει κάποια επιφύλαξη, κάποιος φόβος στους ανθρώπους που ασχολούνται πιο συνειδητά με τις λεγόμενες εναλλακτικές θεραπείες και τη Ρεφλεξολογία, ως προς τη χρησιμοποίηση των όρων θεραπεία, θεραπεύω, θεραπευτής.
Ας κάνουμε κάτι γι’ αυτό κι ας επαναφέρουμε την πραγματική έννοια της λέξης ξανά στο φως: υπηρετώ, φροντίζω, περιποιούμαι, καλλιεργώ.
Ένας θεραπευτής- με την κυριολεξία του ανώτερου ορισμού- οφείλει εξ αρχής να γνωρίζει τη σοβαρότητα της σημερινής παγκόσμιας κατάστασης, να σκέπτεται παγκόσμια, να υπερβαίνει το προσωπικό του συμφέρον, να βλέπει τα πράγματα ομαδικά και να γνωρίζει ότι συμμετέχοντας στην εξάλειψη π.χ. ενός έλκους συνεισφέρει τα μέγιστα, όχι μόνο στην αποκατάσταση της υγείας του συγκεκριμένου ατόμου, αλλά και στη γενικότερη οικολογική αποκατάσταση του πλανήτη.
Ακόμη οφείλει να χαίρεται τη ζωή, να είναι με τη ζωή, να παροτρύνει και τους άλλους για τη ζωή, να’ ναι αισιόδοξος, χωρίς να αεροβατεί, να’ ναι δραστήριος, δυναμικός, γεμάτος αγάπη και ευσπλαχνία για όλα τα όντα, δια της παρουσίας και του λόγου του να έλκει να βοηθά το άλλο άτομο όσο το δυνατόν πληρέστερα να εκφράσει τις καλύτερές του ποιότητες, να είναι αγωγός και φωτοδότης, να είναι ένα ακτινοβόλο πλάσμα χαράς, να είναι ο εαυτός του.
Ο σύγχρονος θεραπευτής οφείλει να συμμετέχει στον κόσμο, να έχει άποψη, να γνωρίζει ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου και ότι αυτή η επαφή, η επικοινωνία, η γνώση του κόσμου θα τον βοηθάει πολύ στην εξάσκηση της τέχνης του.
Οφείλει να εργασθεί εντατικά για να θεραπεύσει τις δικές του παθήσεις στο σώμα, στο συναίσθημα, στο νου, να ξέρει ότι είναι ο πρώτος «πάσχων», ο πρώτος «πελάτης» του εαυτού του.
Επίσης να είναι ένα πλάσμα- γυναίκα ή άντρας- πλήρης έρωτος, με την αρχαία έννοια του όρου, να είναι εξωτερικά ερωτευμένος με τον κόσμο που τον περιβάλλει και εσωτερικά ερωτευμένος με τον εαυτό του, βαθύτερη ουσία του που όσο περνάει ο καιρός θα την ερωτεύεται όλο και πιο πολύ.
Εδώ κάνω μια παρένθεση για να σας πω πως εννοώ τη λέξη έρως υπό της αρχαίας της σημασίας.
Κατά τη Θεογονία (γέννηση ή καταγωγή των θεών) του Ησίοδου, Έλληνα επικού ποιητή (700 π.Χ.), έρως είναι εκείνος που αφ’ εαυτού του δεν παράγει τίποτα, αλλά είναι η ελκτική δύναμης μέσω της οποίας γίνεται η σύνθεση των στοιχείων του Χάους και της Γαίας, απ’ όπου παράγεται η ζωή.
Κατά τη Κοσμογονία των Ορφικών (6ος αίν. π.Χ.) ο Έρως βγήκε από το αυγό, είναι η πηγή όλης της δημιουργίας και κατά τον Φερεκύδη (φιλόσοφο του 6ου π.Χ. αιν.) που είχε μαθητή τον Πυθαγόρα, ο Έρως έφερε την αρμονία στο αρχέγονο Χάος.
Κατά τον Εμπεδοκλή (493; -433; π.Χ.) (φιλόσοφο, επιστήμονα, ποιητή, ρήτορα, πολιτικό, μύστη, θεραπευτή) ο έρως αποκαλείται φιλότητα (φιλία ή αγάπη) τα τέσσερα στοιχεία του κόσμου ΖΕΥΣ (ΠΥΡ)- ΗΡΑ (ΓΗ)- ΑΙΔΩΝΕΥΣ (ΑΗΡ)- ΝΗΣΤΙΣ (ΥΔΩΡ) που δια του στόματος του έρωτος «συνέρχονται εις εν άπαντα», άλλοτε πάλιν διαχωρίζονται υπό του Νείκους (διχόνοια).
Είναι δηλαδή ο έρως η συνδετική, συνθετική, ενοποιός δύναμη των πάντων.
Ακόμη ο θεραπευτής οφείλει να διατηρεί μια αγνότητα ζωής, να έχει σεβασμό για τον εαυτό του και τους άλλους, να μην κακολογεί, να έχει ευαισθησία στα χέρια, στο λόγο, στην κίνηση του σώματος, λεπτότητα, ευγένεια στους τρόπους, να έχει χιούμορ, ο χώρος του να είναι αισθητικά ωραίος, καθαρός, να είναι γνώστης του αντικειμένου του, να είναι καλλιτέχνης ως προς την εξάσκηση της τέχνης του, να είναι οραματιστής δηλαδή να προχωράει αυτά τα οποία πήρε από τους προηγούμενους και να τα βελτιώνει, κάνοντας νέες προτάσεις, να’ ναι εκπαιδευτής δηλαδή να ενημερώνει, να πληροφορεί, να επεξηγεί στο θεραπευόμενο, το πώς και το γιατί, στο βαθμό που γνωρίζει την περίπτωσή του και έτσι να γίνει ο νέος τύπος ανθρώπου, η νέα πρόκληση και η νέα πρόταση για τη μετάβαση της ανθρωπότητας από την εφηβική ηλικία στην ενηλικίωση.
Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο για το θεραπευτή είναι να είναι καλός ακροατής.
Έχω την εντύπωση πως ένας που ξέρει την τέχνη και την επιστήμη της ακρόασης είναι και πάρα πολύ καλός θεραπευτής.
Μερικοί νομίζουν ότι επειδή έχουν αυτιά μπορούν να ακούν. Πρέπεί να είναι κανείς ακροατής για να κάνει τ΄ αυτιά του ν’ ακούν. Πέρα λοιπόν από την καλή φυσιολογία, χρειάζεται καθαρή συνείδηση, συγκέντρωση, ηρεμία, γαλήνη στα συναισθήματά μας και στο νου μας, ικανότητα μνήμης και ανάμνησης, να αφουγκραζόμαστε πίσω από τις λέξεις και για τους ρεφλεξολόγους να «ακούμε» το πέλμα και πίσω από το πέλμα, τον «ήχο» του πέλματος, να αφεθούμε στην ακρόαση της στιγμής, χωρίς να έχουμε προαποφασισμένη στάση, χωρίς τις προκαταλήψεις μας ή τις φοβίες μας ή τις προσδοκίες μας, χωρίς να μεταφέρουμε τα δικά μας προβλήματα, «καθαροί», «εν κενώ» έξω από τα δικά μας ονειροπολήματα ή παρασυρμένοι σε μια ακόμη διεκπεραίωση αλλά αποφασιστικά ξύπνιοι με όλο μας το είναι θα το προσφέρουμε το maximum των δυνάμεών μας κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.
Έχουμε ένα δύσκολο, όμορφο, λυτρωτικό, καταπληκτικό έργο να κάνουμε. Σας μίλησα αρκετά για το θεραπευτή και για τα στοιχεία που κατά τη γνώμη μου οφείλει να έχει, έτσι ώστε η σχέση που θα καλλιεργήσει με το θεραπευόμενο να είναι υψηλής ποιότητας και θα έλεγα να είναι μια σχέση πρότυπο.
Το έκανα αυτό γιατί θεωρώ ότι πάρα πολύ μεγάλο μέρος της «θεραπείας» του πάσχοντος εξαρτάται από την ποιότητα του θεραπευτή. Πολλές «θεραπείες» νομίζω ότι δεν φτάνουν σε αίσιο τέλος λόγω της μη ορθής σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, και αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη στάση που έχει ο θεραπευτής ως προς τον πάσχοντα.
Απαιτείται λοιπόν να είμαστε ανοιχτόμυαλοι, εξαιρετικοί ακροατές στην ιστορία που ήρθε να μας διηγηθεί ο συνάνθρωπός μας, χωρίς προσκολλήσεις και προκαταλήψεις, να είμαστε και να γίνουμε συνεργάτες. Ο ορθός όρος για τη σχέση θεραπευτή / θεραπευόμενου, είναι συνεργασία δηλαδή δύο ανθρώπινα όντα που θα εργαστούν μαζί με ένα κοινό στόχο.
Στη σχέση αυτή δηλαδή θεραπευτή / θεραπευόμενου από τη μια μεριά, δεν υπάρχει κάποιος/ α που γνωρίζει και επιβάλλει και από την άλλη κάποιος/ α που δεν γνωρίζει, που φοβάται που είναι α-σθενής δηλαδή χωρίς σθένος, χωρίς δύναμη, αλλά αντίθετα και οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει η σχέση, η αλληλεπίδραση, η επαφή, το βίωμα της συναναστροφής δύο ανθρώπων, η αυξανόμενη κατανόηση και αγάπη μεταξύ τους, οι ορθές ανθρώπινες σχέσεις, η κοινή προσπάθεια, η συν-εργασία, για τη διαπίστωση των λόγων και των αιτιών που τυχόν προκάλεσαν την πάθηση.
Εμείς οι σύγχρονοι θεραπευτές οφείλουμε πλέον να πάψουμε να αναπαράγουμε το μοντέλο θεραπευτής / θεραπευόμενος, με την έννοια του εξουσιαστής / εξουσιαζόμενος, αλλά οφείλουμε απαραιτήτως να καλλιεργούμε μια τέτοια σχέση που θα εκμηδενίσει την απόσταση που χωρίζει δύο ανθρώπους και να προτείνουμε συνεχώς δια των λόγων και των έργων μας τη συνεργασία, τη συμμετοχή του πάσχοντος και την κατανόηση της τυχόν ευθύνης του για το πρόβλημα που τον απασχολεί.
Σε αυτό το σημείο θέλω να υπογραμμίσω δύο πράγματα: από τη μία πλευρά ουσιαστικά δεν υπάρχει ασθενής ή θεραπευόμενος, παρά ένας άνθρωπος που για κάποιους λόγους (άγνοιας ή κακής πληροφόρησης ή έλλειψης επαρκούς αγάπης ή .) παρεξέκλινε από τον κοσμικό νόμο και την παγκόσμια αρμονία.
Από την άλλη πλευρά ουσιαστικά δεν υπάρχει θεραπευτής, παρά μόνο ένας άνθρωπος που επέλεξε μέσα από αυτό το δρόμο να πλησιάσει πιο πολύ στη γνώση του κοσμικού νόμου και της κοσμικής αγάπης και επέλεξε να υπηρετήσει, επέλεξε να φροντίσει να περιποιηθεί συνανθρώπους του, οι οποίοι και αυτοί με τη σειρά τους τον επέλεξαν γι’ αυτή τη δράση. Ας είμαστε ευγνώμονες σε κάθε άνθρωπο που μας πλησιάζει.
No comments:
Post a Comment