«Το χάρισμα να συγχωρείς είναι προνόμιο των γενναίων»

Ο Μαχάτμα Γκάντι ήταν σπουδαίος. Υπήρξε σπουδαίος ηγέτης, κι αν με ρωτάς, τα περισσότερα περί κοσμοθεωρίας που ταμπελώνουν –ή τουλάχιστον προσπαθούν– τον τύπο που θέλω να ονομάζω «προσωπική ζωή», ανήκουν σε δυο-τρεις φράσεις που είπε, κι ας μην ήξερε πού θα κατέληγαν. Ακόμα κι αν ήθελε να προσδώσει το στίγμα μιας εποχής δύσκολης, μιας ζωής ανυπόφορης για το λαό που εκπροσωπούσε, είναι τιμή να τιμάται εκ των υστέρων, από ανθρώπους μακριά, τόσο σε καταγωγή όσο και σε πεποίθηση. «Το χάρισμα να συγχωρείς είναι προνόμιο των γενναίων», είπε, «Οι αδύναμοι δεν μπορούν να συγχωρέσουν.». Αν το φέρουμε στο σήμερα, φαντάζει μια θεωρία εξαιρετικά απίθανη, ουτοπική για τα δικά μας μέτρα. Παραείμαστε εγωιστές για να αποδεχτούμε πως το να συγχωρείς είναι αρετή, είναι ήθος, είναι χάρισμα. Προσκολλόμαστε υπερβολικά σε όλα αυτά που χτίζουν το είναι μας για να κάνουμε εκείνο το βηματάκι που θα μας πάει μπρος αντί πίσω. Μας πλήγωσαν, είπαν κουβέντες βαριές κι ασήκωτες που ακόμα και σήμερα τις θυμόμαστε και θυμώνουμε περισσότερο με εμάς που το επιτρέψαμε να γίνει παρά με τους άλλους. Μας άφησαν, μας εγκατέλειψαν, μας έταξαν τον ουρανό με τ’ άστρα και κατόπιν μείναμε με τα χέρια μας άδεια. Λόγια μεγάλα, κουβέντες βαριές, βλέμματα πολλά υποσχόμενα και το αποτέλεσμα μηδενικό. Άραγε ποιος φταίει για αυτό; Οι άλλοι που μακρηγορούσαν δίχως σταματημό ή εμείς που καθίσαμε, τους ακούσαμε και τους πιστέψαμε; Εκείνοι έταξαν πολλά ή εμείς περιμέναμε περισσότερα; Όπως και να ‘χουν τα πράγματα, όπως κι αν τα ‘φέραν οι καιροί κι οι εκάστοτε συνθήκες, το βασικό θέμα είναι πως έχουμε πάντα κάποιον να κατηγορούμε. Ακόμα κι αν είμαστε εμείς το θύμα της όλης ιστορίας, ακόμα κι αν εμείς είμαστε αυτοί που με σκυμμένο το κεφάλι αποδεχτήκαμε μια ήττα που δε μας ταίριαζε και κατόπιν είπαμε πως κανείς άλλος δε φταίει παρά μόνο ο άλλος που δε φέρθηκε όπως θα μας έπρεπε, το να πεις πως τον συγχωρείς είναι μεγάλο θέμα. Συγχωρώ θα πει δίνω χώρο. Θα πει δεν κρατάω κακίες και δεν κατηγορώ επανειλημμένα. Θα πει αποδέχομαι μια κατάσταση και προχωρώ παραπέρα. Έχεις δικαίωμα να βγάλεις το άχτι σου, ξέσπασε, φώναξε, βγάλε από μέσα εκείνη τη φωνή που κρατούσες καιρό και κόντευε να σε πνίξει. Άφησέ τη να βγει, ασ’ τη να φύγει και μετά δες με καθαρά τα μάτια σου την κατάσταση. Ναι, έφταιξε, ναι σε πλήγωσε, ναι τελείωσε. Δε σου είπαμε να ξεχάσεις. Να συγχωρέσεις σου είπαμε. Δε σου προτείναμε να γυρίσεις, σου είπαμε να θυμάσαι γιατί έφυγες. Είναι βαριά μια ψυχή που ταλανίζεται από σκληρές αναμνήσεις. Δεν ηρεμεί ποτέ μέχρι να έρθει η κάθαρση, δεν αναπαύεται εν ειρήνη. Οι αδύναμοι δε θα αποδεχτούν ποτέ μια κατάσταση, ποτέ δε θα πουν «σε συγχωρώ γιατί ξέρω πως μπορώ να ζήσω με αυτό». Οι αδύναμοι δεν μπορούν να ζήσουν με απώλειες ούτε με βαριές κουβέντες. Οι αδύναμοι δεν μπορούν να δεχτούν μια ζωή που δεν έρχονται τα πάντα βολικά. Δεν επιδέχονται βελτίωση και το παραπέρα το δικό τους δεν είναι πολύ μακρύ. Οι δυνατοί, απέναντι σε μια συγγνώμη θα δουν εκείνη την πλευρά την ανθρώπινη και με χαρά θα την αγκαλιάσουν, θα τη δεχτούν. Οι δυνατοί θα δώσουν χώρο, θα πιστέψουν σε εκείνη τη μετάνοια που δεν επιδέχεται εγωιστικά ένστικτα κι ιδιοτέλειες. Μια συγγνώμη είναι μια λέξη δυνατή κι ας λένε εκείνο το παλιό ρητό με τη συγγνώμη και το φιλότιμο. Το φιλότιμο μπορεί να χάθηκε, μπορεί να είναι σπάνιο, όταν όμως βγει από μια μετανιωμένη φωνή που παρακαλεί για συγχώρεση τα περιθώρια για εγωκεντρικές αντιλήψεις παρά είναι στενά. Ο δυνατός δε θα αισθανθεί ο μαλάκας της υπόθεσης. Δε θα νιώσει ο εύκολος της ιστορίας ούτε εκείνος που λέει πάντα «ναι» και δε γνωρίζει από «όχι». Τα όχι αρμόζουν σε περιπτώσεις που κρινόμαστε σαν άνθρωποι, σαν προσωπικότητες. Κι όταν πρόκειται για μια πλευρά μας ολίγον τι πιο ανθρώπινη, η κρίση είναι σκληρή για να της απαντήσουμε με «όχι». Όταν μαθαίνεις να συγχωρείς, μαθαίνεις και να αποδέχεσαι, να προχωράς και να ελπίζεις. Αφήνεις τα παλιά εκεί που ανήκουν κι αν υπάρχει λόγος να γυρίσουν, αυτό δεν είναι δουλειά σου να το κρίνεις, έχουν αυτά τον τρόπο τους να επιστρέφουν την κατάλληλη στιγμή. Δουλειά σου είναι να αναγνωρίζεις το σωστό στο λάθος. Κι υπάρχουν πολλά σωστά μέσα σε μια συγγνώμη που πηγάζει από εκείνο το λάθος το περασμένο που τότε έκανε σμπαράλια την ψυχολογία και τη διάθεσή σου. Οι αδύναμοι θα δουν το λάθος, θα το βγάλουν μπροστά και θα το πετάξουν την κατάλληλη στιγμή, αισθανόμενοι νικητές. Ας ήξεραν μόνο την ήττα που μόνοι τους υπέγραψαν όσο πάσχιζαν να αποδείξουν μια ανωτερότητα που μόνο αυτοί μπορούσαν να δουν. Ανωτερότητα δεν είναι αίσθημα εγωκεντρικό, καιρός να το μάθουμε. Ανωτερότητα είναι ένα αίσθημα που το κερδίζεις. Και το κερδίζεις όταν μάθεις να υποχωρείς εκεί που σε παίρνει. Το να δεχτείς μια συγγνώμη η οποία πηγάζει εκ των έσω, ακόμα κι αν φαινομενικά μοιάζει να σε υποβιβάζει, καταλήγει να κάνει το αντίθετο. Σε ανεβάζει στα μάτια του απέναντι, στα μάτια όλων των άλλων, σε ανεβάζει σε επίπεδο προσωπικό. Συγχωρεί αυτός που νοιάζεται και αυτός που αναγνωρίζεις πως τα λάθη είναι δημιουργήματα ανθρώπινα χωρίς να τα καταδικάζει. Συγχωρεί αυτός που θέλει να λέγεται άνθρωπος, αυτός που θέλει να αισθάνεται ανθρώπινος. Μάθε να συγχωρείς ακόμα κι αν δεν στο ζητήσουν. Ακόμα κι αν δεν το ομολογήσεις ποτέ. Δώσε χώρο να έρθει η κάθαρση κι άσε να το ξέρεις μόνο εσύ. Έτσι κι αλλιώς, τα ομορφότερα συναισθήματα είναι συνήθως αυτά που δε μοιράζεσαι.

Γράφει η Αλίκη Αμπατζή